Gazeteci Fahri Erfiliz ve grafiker Ömer Yaprakkıran tarafından hazırlanan Hessen Toplum gazetesi arşivi, internette “hessen-toplum.info” adresinde 15 Ekim’de açıldı.
Kurucusu, başyazarı ve genel yayın yönetmeni olduğu Hessen Toplum gazetesinin imtiyaz sahibi Mehmet Canbolat’ın Hessen Toplum ile geride bıraktığı “yazılı basın mirasının” kaybolmaması ve gelecek kuşaklara aktarılması gerektiği düşüncesiyle bir yıldan beri gazeteci Fahri Erfiliz ve grafiker Ömer Yaprakkıran tarafından sürdürülen çalışmalar tamamlandı. Hessen Toplum gazetesinin 1993’den itibaren yayımlanan mevcut tüm sayıları Ömer Yaprakkıran tarafından dijitalleştirildi. Hessen-Toplum’un arşiv nüshalarına “hessen-toplum.info” web sitesi üzerinden aynı zamanda, her yerde ve her an ulaşılabilecek.
“Hessen-Toplum Gazetesi Arşivi”, Kasım 1993’de yayımlanan ilk sayısından 2024 Ocak’ta yayımlanan son sayısına kadar Hessen Toplum‘un dijital yayını olarak kurgulandı. Arşiv, 30 yıllık süre içerisinde Hessen Toplum’da yer alan haberlerin etkili bir şekilde saklanmasına ve gazetede yer alan haberlere erişilmesine yardımcı olmak amacıyla hazırlandı.
Hessen Toplum gazetesini dijitalleştiren ve internette Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’ne aktaran Fahri Erfiliz ile Ömer Yaprakkıran, Hessen’deki Türk toplumunun geçmişini içeren belgelerden oluşan Hessen Toplum’un dijital ortamda arşivlenmesini, 11 Şubat 2024 tarihinde vefat eden Hessen Toplum Gazetesi imtiyaz sahibi Mehmet Canbolat’ın anısına karşı bir sorumluluk ve yükümlülük olarak gördüklerini belirttiler. Erfiliz ve Yaprakkıran, “Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’nin hem bireyler, hem de dernek, firma, kurum ve kuruluşlar için önemli bir kaynak ve hafıza merkezi olacağını umuyoruz” açıklamasında bulundular.
Uzun yıllar öğrenimini de gördüğü gazetecilik yapan Fahri Erfiliz, bu etkili girişimle ilgili sorularımızı yanıtladı.
– Almanya’nın yarım milyona yakın Türkiye ile bağlantılı insanın yaşadığı Rhein-Main bölgesinde ünlü “Hessen Toplum” gazetesinin arşivini görselleştirerek bir tür göç müzesi de açmış oldunuz aslında. Mehmet Canbolat’ın yayımladığı ve 30 yıl boyunca bölgedeki Türk toplumunun nabzını tutan bu gazeteyi dijitalleştirerek, asıl önemlisi, ona toplumun rahatça ulaşmasını sağlayarak, nasıl bir açığı veya eksikliği kapatma ihtiyacı duydunuz?
FAHRİ ERFİLİZ – Günümüzde artık geleneksel arşivlerin yerini giderek dijital arşivler almaktadır. Dijital arşivler ile bilgiye erişim ve koruma yöntemleri de köklü bir değişim yaşıyor. Dijital arşivler, fiziksel sınırlamaları aşarak bilgiyi daha erişilebilir, dayanıklı ve kullanışlı hale getiriyor.
Hessen Toplum Gazetesi Arşivi, 1993-2024 yılları arasında 30 yıl süreyle aylık olarak yayımlanan Hessen Toplum’un mevcut sayılarını dijital ortama aktarılarak düzenlendiği, korunduğu ve kullanıcıların erişimine sunulduğu bir platformdur. Bu dijital arşiv ile Hessen Toplum sayılarına internet üzerinden küresel erişim imkânı sağladık. Yani, Hessen Toplum gazetesi‘nin basılı gazete koleksiyonunu tarayıp çevrimiçi platforma yükledik. Böylece Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’ne coğrafi sınır olmaksızın 7/24 erişilebilecek, basılı gazetenin fiziksel bozulma riskine karşı gazete uzun vadeli korunacak. Ayrıca gazetenin her sayısı içerisinde yer alan “anahtar kelime arama özelliği” ile de aranılan habere daha kolay ulaşılabilecek.
Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’ni oluşturmayı düşündüğümüzde ilk olarak arşivin amacının ne olduğunu tanımladık. Dijital arşivin amacı, Hessen Toplum gazetesinin haberlerle, fotoğraflarla ve belgelerle ışık tuttuğu Hessen’deki Türk toplumunun tarihini korumaktı. Böylece Hessen’deki Türk toplumunun “yazılı basın mirasını” geleceğe taşımak mümkün olacak. Çünkü Hessen Toplum Gazetesi Arşivi, Hessen’deki tarihsel olayları, toplumsal değişimleri, kültürel trendleri ve siyasi gelişmeleri anlamak için 30 yıllık zengin bir kaynak sunuyor. Yani bu gazete ve arşivi, geçmiş olayların birinci elden tanığı. Hessen Toplum olayların nasıl yaşandığı, insanların tepkileri ve Hessen’de Türk toplumu açısından 1993-2024 döneminin atmosferi hakkında bilgi veriyor. Tarihsel kayıt tutma açısından da önemli olan bu arşiv Türk toplumunun ortak hafızasını oluşturuyor. Arşiv, önemli olaylar, kültürel figürler ve toplumsal tartışmalar hakkında bilgi sağlayarak toplumsal belleğin korunmasına yardımcı olacaktır.
– Benzer girişimlerin Almanya ve hatta Avrupa’nın başka bölgelerinde de yapılması gerekiyor. Bu konuda ne gibi öneri ve değerlendirmeleriniz var?
FAHRİ ERFİLİZ – Almanya ve Avrupa’da yayımlanan kâğıda basılı gazetelerin dijitalleşme ve teknolojik gelişmelerin hızla ilerlediği günümüzde sürekli okuyucu kaybettiklerini görüyoruz. Dijital medya platformlarının artışı geleneksel medyaya ve özellikle basılı gazete ve dergilere büyük darbe vurdu. Dijital platformların yükselişiyle beraber, basılı gazetelerin ve geleneksel medya kanallarının yerini, daha dinamik, etkileşimli ve erişilebilir dijital medya biçimleri aldı. Bu değişim, toplumun bilgiye erişim şekillerini ve haber tüketim alışkanlıklarını önemli ölçüde değiştirdi. Örneğin web sitesinin açılmasından sonra “hessen-toplum.info” adresi üzerinden dijital arşive giriş yapanların öncelikle mobil, yani akıllı telefon veya tablet kullandıklarını görüyoruz.
Almanya’ya Türkiye’den işçi göçünün başladığı 1960’lı yıllardan itibaren Almanya’da Türkçe gazeteler altın çağını yaşadı. Basılı Türkçe gazeteler, uzun yıllar boyunca haberin kaynağının yanı sıra toplumları bilgilendiren önemli bir mecra oldular. 1990’ların başında internetin etkisi ve buna bağlı olarak dijital medya platformlarının artan popülaritesi ile birlikte basılı gazetelerin okunma oranları yavaş yavaş düşüşe geçti. Son yıllarda da Almanya’da Türkçe birçok köklü gazete kapandı veya dijitalleşmek zorunda kaldı.
– Mehmet Canbolat ile nasıl tanıştınız, ne gibi ortak çalışmalarınız oldu?
FAHRİ ERFİLİZ – Ben, 11 Şubat 2024 tarihinde vefat eden Hessen Toplum Gazetesi kurucusu ve sahibi gazeteci Mehmet Canbolat ile 2000 yılından sonra tanıştım. Ben, Hürriyet Frankfurt Bürosu’nda çalıştığım sırada Milliyet gazetesinde çalışan Bedri Gümüş ile arkadaş olmuştum. Bedri Gümüş, 1993 Kasım ayında “Rhein-Main Toplum” adı ile yayın hayatına başlayan ve Mehmet Canbolat’ın sahibi olduğu aylık gazetenin yayın koordinatörüydü. Beni Mehmet Canbolat ile Bedri Gümüş tanıştırdı. Maalesef 2000 yılında Bedri Gümüş’ü kaybettik.
2000 yılı başında Hürriyet’ten ayrılıp, Hessen Emniyet Müdürlüğü’nde Göçmenler Danışmanı olarak çalışmaya başladığımda, Mehmet Canbolat benden köşe yazıları yazmamı istedi. Ben de uzun süre “Polisiniz diyor ki” başlığı altında Türkçede “Toplum Destekli Polislik Uygulamaları” dediğimiz vatandaş odaklı güvenlik hizmetleri hakkında yazılar yazdım.
Mehmet Canbolat ile son 20 yıl içerisinde çok yakın arkadaş/dost olduk. Ben onun özellikle internet ve sosyal medya kullanımında karşılaştığı teknik sorunları çözen teknik danışmanıydım. Mehmet Canbolat’ın Hessen Toplum gazetesinde, benim de asıl mesleğim gazetecilik olduğu için, uzun süre haberler yazdım.
11 Şubat 2024 pazar günü Frankfurt’taki ünlü karnaval yürüyüşüne, Hessen Toplum gazetesi ve dostları olarak büyük bir grupla katılan, yürüyüşün bitiminde değerlendirme toplantısına giderken fenalaşıp hastaneye kaldırılan ve hastanede vefat eden gazeteci Mehmet Canbolat geriye çok büyük bir “yazılı, sesli ve görüntülü basın-yayın mirası” bıraktı. Miras derken, Mehmet Canbolat’ın gazeteci, yazar, şair, 25 kez yapılan halk oyunları şenliğinin fikir babası ve organizatörü, Langen-Tarsus kardeş kent projesinin mimarı ve motoru, Toplum24TV’nin yayın yönetmeni, muhabiri, sunucusu ve Almanya ile Türkiye arasında “bir kültür elçisi” olarak bıraktığı mirastan söz ediyorum.
Mehmet Canbolat, 1993 yılında kurucusu olduğu yerel “Hessen Toplum” gazetesini, 2024 ocak ayına kadar yönetti. O aya kadar 320 sayısı yayımlanan Hessen Toplum gazetesi Mehmet Canbolat’ın bize bıraktığı en değerli yazılı basın mirası. Hessen’de 30 yıl boyunca aralıksız yayımlanan bu gazete, Hessen eyaletindeki Türk toplumunun tarihine dair önemli bir bakış açısı sunuyor. Hessen Toplum, 30 yıl boyunca Türkçe konuşan topluluğun bilgi kaynağı ve sesi oldu. Bana göre Mehmet Canbolat’ın bıraktığı “yazılı, sesli ve görüntülü basın-yayın mirasının” kaybolmaması ve gelecek kuşaklara aktarılması gerekliydi. Bu nedenle bir yıl süren çalışmalardan sonra Hessen Toplum Gazetesi Arşivi internette 15 Ekim tarihinde açıldı.
– Siz bu çalışmayı ressam ve grafiker Ömer Yaprakkıran ile birlikte gerçekleştirdiniz. Nasıl bir işbirliği içinde ve ne sürede bu çalışmayı tamamladınız? Çalışmalarınızı biraz anlatır mısınız?
FAHRİ ERFİLİZ – Hessen Toplum Gazetesi Arşivi, Hessen Toplum gazetesinde 30 yıllık süre içerisinde yer alan haberlerin etkili bir şekilde saklanmasına ve erişilmesine yardımcı olmak amacıyla hazırlandı. Ciltleme yöntemi ile tutulan Hessen Toplum gazetesi arşivi, tahribat ve kayıp tehlikesine açıktı. Hatta Hessen Toplum gazetesinin dijitalleştirilmesi çalışmalarımız sırasında Toplum’un 1993-2005 yılları arasındaki sayılarının flash bellek kullanılarak depolanmaması nedeniyle 12 yılın basılı sayılarını sayfa sayfa taramak zorunda kaldık. Sayfaların taranması ve Hessen Toplum web sitesinin tüm görselleri grafiker ve ressam arkadaşım Ömer Yaprakkıran tarafından yapıldı.
Ömer Yaprakkıran bir yıl içerisinde Hessen Toplum gazetesinin mevcut basılı sayılarını yüksek çözünürlüklü tarayıcıyla dijitalleştirdi. Mehmet Canbolat’ın flash bellek kullanarak depoladığı Hessen Toplum’un dijital versiyonları bulundu ve standart format olan PDF’e dönüştürüldü. Hessen Toplum’un dijital her sayısına ayrıca “anahtar kelimeler” uzantısı eklenerek her sayı içerisinde kelimeler daha kolay aranabilir hale getirildi.
– 2024’te aniden kaybettiğimiz Mehmet Canbolat ve ömrünü verdiği “Hessen Toplum” gazetesinin, sizce Almanya ve Rhein-Main bölgesi için ne gibi bir anlamı var? Böyle bir arşiv neden önemli?
FAHRİ ERFİLİZ – Kurduğumuz bu dijital yayın platformu Hessen Toplum gazetesine elektronik ortamda ulaşmak isteyenler içindir. Sitede gördüğünüz. Hessen Toplum’un Kasım 1993’de yayınlanan ilk sayısından 2024 Ocak’ta yayınlanan 320’nci sayısına kadarki dijital edisyonudur.
Hessen Toplum Gazetesi Arşivi, ilk olarak, tarihsel bir kayıt oluşturuyor. Hessen Toplum’daki haberler, bireylerin ve kurumların, 30 yıl içerisindeki faaliyetlerini ve olayları belgeleyerek tarihsel bir süreklilik sağlamaktadır.
İkinci olarak, Hessen Toplum Arşivi kişisel ve kültürel hafıza olarak işlev görmektedir. Dijital arşiv, Hessen eyaletinde yerleşik Türk toplumunun, Türk kültürünün veya Türk sanatçıların katkılarını ve gelişimini belgelemektedir. Özetle, Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’nin hem bireyler hem de dernek, firma, kurum ve kuruluşlar için önemli bir kaynak ve hafıza merkezi olacağının umuyoruz.
– Bir tür kamu hizmeti ürettiğiniz anlaşılıyor. Dijital arşivin kullanımı nasıl olacak? Herkesin erişimine bedelsiz olarak açık değil mi?
FAHRİ ERFİLİZ – Evet, öyle. Hessen Toplum Gazetesi Arşivi’nde 1993-2024 yılları arasında yayınlanmış sayıların tümü ücretsiz bir biçimde taranabilecek, ancak gazete sayısı/haber örneklerini edinme aşamasında belli bir ücret talep edilecek.
Hessen Toplum arşivi: www.hessen-toplum.info